عنوان کتاب : شرح الزیارة الجامعة الکبیرة
پدیدآورنده : محمد محمدی ری شهری
پدیدآورنده : احمد غلامعلی
صفحات : 640
قطع : وزیری سلفون
نوبت چاپ : اول
تاریخ انتشار : 1395
محل نشر : قم
تعداد جلد : 1 جلد
ناشر : انتشارات دارالحدیث جستجو در Lib.ir

شرح الزیارة الجامعة الکبیرة

شرح زیارت جامعه کبیره یا تفسير قرآن ناطق

زيارت جامعه كبيره ، [۱] يكى از ميراث هاى گران قدر دهمين پيشواى پيروان اهل بيت عليهم السلام ، امام هادى عليه السلام است . يكى از محورهاى مهم فعّاليت هاى فرهنگى ـ سياسى اين امام بزرگوار ، جهت تبيين جايگاه واقعى اهل بيت عليهم السلام و گسترش مكتب تشيّع ، فرهنگ سازى براى زيارت قبور نياكان خود ، بويژه امير مؤمنان و امام حسين عليهماالسلامبوده است .

 

 به نظر مى رسد كه هدف امام هادى عليه السلام از اين گونه اقدامات فرهنگى ـ سياسى ، تبديل كردن زيارتگاه هاى اهل بيت عليهم السلام به مراكزى براى آشنا شدن مسلمانان با اسلام ناب و جايگاه اهل بيت عليهم السلام در اسلام بود . اين كوشش ارجمند ، در برابر توطئه دشمنان اسلام علوى ـ كه تلاش مى كردند تا اين پايگاه هاى مستحكم را در ميان مردم ، از بين ببرند ـ و براى مقابله با شيّادانى كه با نشر افكار غلوآميز خود در باره امامان عليهم السلام ، زمينه ساز جدايى جامعه اسلامى از اهل بيت عليهم السلام مى شدند ، انجام گرفت و بدين سان ، مجموعه اى از زيارت نامه هاى ارزنده و آموزنده ، از اين امام بزرگوار ، به يادگار مانْد كه مشهورترين و معتبرترين آنها ، «زيارت جامعه كبيره» است .

 اين زيارت نامه ـ كه تبيين و شرح آن ، موضوع كتابى است كه در پيش چشم خوانندگان گرامى قرار دارد ـ ، در واقع ، كوتاه ترين و كامل ترين متون امام شناسى است كه به روشنى ، مرزهاى توحيد ، نبوّت و امامت را مشخّص كرده ، آنها را توضيح مى دهد و به دور از هر گونه غلو ، جايگاه راستين اهل بيت عليهم السلام را بيان مى نمايد .

زيارت جامعه و تفسير قرآن

شايد نخستين پرسشى كه با ملاحظه نام اين كتاب به ذهن خواننده مى رسد، اين باشد كه : چه رابطه اى ميان قرآن كريم و «زيارت جامعه» وجود دارد كه شرح اين زيارت نامه ، تفسير قرآن ، ناميده شده است؟

 در پاسخ اين پرسش ، بايد گفت كه قرآن ، كتاب انسان سازى است ؛ انسانى كه مى تواند مظهر اَسما و صفات الهى شود و خليفةُ اللّه گردد ، و امام نيز، كامل ترينِ انسان هاست .

 اين سخن ، بدين معناست كه انسان ، اگر قرآن را به طور كامل در زندگى خويش جريان بخشد ، به مرتبه انسان كامل مى رسد . از اين رو ، امام، تحقّق عينى و كاملِ قرآن ، در انسان است و بدين سان ، خاتم پيامبران ـ كه كامل ترينِ انسان ها و امامِ امامان است ـ ، كامل ترين نسخه قرآن ناطق است و پس از او ، اهل بيت قرآنىِ آن بزرگوار ، نسخه هاى ديگرى از انسان كامل و قرآن ناطق اند . لذا گزارش شده كه در جنگ صِفّين ، هنگامى كه دشمن با تزوير مى خواست از قرآن صامت بر ضدّ قرآن ناطق و ارزش هاى قرآنى سوء استفاده كند ، امام على عليه السلام فرمود :

  أَنا القُرآنُ النّاطِقُ . [۲] قرآن ناطِق ، منم .  

 و در روايتى ديگر ، آمده كه فرمود :

  هذا كِتابُ اللّهِ الصّامِتُ وَأَنا المُعَبِّرُ عَنهُ ، فَخُذُوا بِكتابِ اللّهِ النّاطِقِ وَ ذَروا الحُكمَ بِكِتابِ اللّهِ الصّامِتِ ، إِذ لا مُعَبِّرَ عَنهُ غَيرى . [۳] اين ، كتاب خاموشِ خداست و من ، سخنگوى اويم . پس به كتاب گوياى خداوند ، دست بياويزيد و حكم كردن بر اساس كتاب خاموش خدا را وا نهيد ؛ چرا كه جز من ، سخنگويى براى آن نيست .  

 بنا بر اين ، تبيين ويژگى هاى اهل بيت عليهم السلام ، در واقع ، تشريح عينىِ قرآن در زندگى انسان است و شرح «زيارت جامعه» ، در حقيقت ، تفسير قرآن ناطق و انسان كامل است .

 گفتنى است كه متن اين كتاب ، برگرفته از مطالبى است كه به وسيله نگارنده اين سطور ، طى ۱۲۲ برنامه تلويزيونى ، [۴] براى «سيماى قرآن» ، تهيّه و از اين شبكه تلويزيونى پخش گرديده است و اينك ، پس از اصلاح و تكميل ، تقديم علاقه مندان مى گردد .

ويژگى هاى كتاب حاضر

به دليل اهمّيت «زيارت جامعه» [۵] و ضرورت شرح آن ، تاكنون شرح هاى متعدّدى بر اين زيارت ، نوشته شده كه هر يك ، ويژگى هاى خاصّ خود را دارند . كتاب حاضر نيز داراى ويژگى هايى است كه به برخى از آنها ، اشاره مى شود :

۱ . استناد گسترده به قرآن و حديث

نخستين و مهم ترين ويژگى شرح حاضر ، استناد گسترده آن به قرآن و احاديث اسلامى است ، به گونه اى كه خواننده ، علاوه بر آشنايى با معانى زيارت نامه ، با انبوهى از آيات و رواياتى كه موجب تقويت متن آن مى شود ، نيز آشنا مى گردد .

۲ . همگانى بودن مطالب

از آن جا كه مطالب اين كتاب ، براى «سيماى قرآن» تهيّه مى شد ، تلاش گرديد كه تا جاى ممكن ، ساده و براى همگان ، قابل فهم و سودمند باشد . به همين دليل ، برخى از حكايات و خاطره هاى آموزنده ، بدان افزوده گرديد .

۳ . نقد برخى آرا

در برخى از موارد ، اين كتاب ، آراى ديگران را در شرح برخى از عبارت هاى اين زيارت ، مورد نقد قرار مى دهد و تفسير جديدى را كه به نظر ، انطباق بيشترى با آن عبارات و ديگر روايات دارد ، ارائه مى نمايد .

۴ . توضيح واژه ها

در كتاب حاضر ، «زيارت جامعه» به يكصد و ده بخش ، تقسيم شده و در آغاز هر بخش و پيش از شرح آن ، واژه هايى كه نياز به توضيح دارند ، با بهره گيرى از منابع معتبر لغت ، واژه شناسى گرديده اند .

 * * *

 بر خود لازم مى دانم كه از زحمات فاضل گران قدر ، آقاى احمد غلامعلى ـ كه ساماندهى نهايى اين كتاب ، با همكارى جدّى و تلاش ستودنى ايشان ، صورت گرفت ـ ، صميمانه سپاس گزارى كرده ، از خداوند منّان ، براى ايشان ، پاداشى در خور فضل حضرتش ، مسئلت نمايم .

 ربّنا! تقبّل منّا ، إنّك أنت السّميع العليم .

 محمّد محمّدى رى شهرى

 ۲۷ رجب ۱۴۲۹

 

[۱] زيارت جامعه به زيارتى گفته مى شود كه جامع باشد ؛ يعنى بتوان با آن ، يكى از اهل بيت عليهم السلام يا همه آنان را زيارت كرد . از ميان زيارت هاى جامعه ، اين زيارت خاص را به دليل عُلوّ مضامين و نيز مفصّل بودنش ، «زيارت جامعه كبيره» ناميده اند . همچنين ، تعبير «زيارت جامعه» ، چنانچه بدون هيچ قيدى به كار رود ، دقيقا بر همين زيارت خاص (جامعه كبيره) دلالت دارد و بر آن ، اطلاق مى شود .

[۲] بحار الأنوار ، ج ۸۲ ، ص ۱۹۹ .

[۳] العمدة ، ص ۳۳۰ ، ح ۵۵۰ . براى اطّلاع بيشتر ، ر . ك : دانش نامه اميرالمؤمنين ، ج ۸ ، ص ۱۹۸ «قرآن گويا» .

[۴] ضبط اين برنامه از تاريخ دوازدهم تير ماه ۱۳۸۱ آغاز شد و تا اواخر سال ۱۳۸۲ ادامه داشت . شايان ذكر است كه اين برنامه تا كنون چند بار از سيماى قرآن (شبكه قرآنى سيماى جمهورى اسلامى) ، پخش شده و در اسفندماه ۱۳۸۵ نيز توسط پژوهشكده علوم و معارف حديث ، در يك لوح فشرده چند منظوره ديجيتال (DVD) ، تقديم علاقه مندان گرديده است .

[۵] ر .ك : ص ۲۴ : «بهترين زيارت نامه اهل بيت عليهم السلام » .