منتخب میزان الحکمه

مقدّمه مؤلّف‏

سپاس و ستایش، ویژه پروردگار جهانیان است که براى هدایت انسان، کتاب و حکمت را بر سرآمد انبیاى خود، محمّد صلى الله علیه و آله، فرستاد و اهل بیت او را در حدیث متواتر «ثقلین»، به امّت اسلامى تا دامنه قیامت، «همتاى قرآن» معرّفى نمود.

میزان الحکمه، کتابى است که با نظمى نوین و ابتکارى و به صورت موضوعى، معارف بلند و سازنده قرآن کریم را در کنار احادیث رسول خدا صلى الله علیه و آله و اهل بیت پاک آن بزرگوار، ارائه مى‏کند و بدین سان، دستیابى پژوهشگران را به متن آموزه‏هاى اسلامى در زمینه‏هاى مختلف: اعتقادى، اخلاقى، اجتماعى، سیاسى، فرهنگى، تربیتى، تاریخى و …، آسان مى‏نماید.

این کتاب، نخستین بار در سال ۱۳۶۲ ش، در ده جلد، منتشر شد و استقبال گسترده و کم‏نظیر محقّقان جهان اسلام از این کتاب و چاپ‏هاى مکرّر آن، حاکى از نیاز جدّى جهان اسلام به آموزه‏هاى اصیل اسلامى بود. این اتّفاق، نشان دهنده علاقه روزافزون نسل نو به رهنمودهاى سازنده وحى و خاندان رسالت، از یک سو، و بیانگر ناکامى دشمنان اسلام در تلاش‏هاى همه‏جانبه خود در جهت منزوى کردن این آیین در افکار عمومى، از سوى دیگر است.

بى شک، این استقبال گسترده از معارف حیاتبخش اسلام، مسئولیت حوزه‏هاى علمیه و پژوهشگران دینى را مضاعف مى‏نماید و بدین سان، انگیزه این جانب براى تکمیل میزان الحکمه- که در مقدمه آن، بدان اشاره کرده بودم-، تقویت گردید و به فضل خداوند منّان و عنایت ارواح پاک انبیاى عظام، بویژه خاتم و افضل آنها، و نیز اوصیاى بزرگوار آنان، بویژه خاندان پاک رسول خدا صلى الله علیه و آله، نه تنها طرح تکمیل میزان الحکمه با عنوان دانش‏نامه میزان الحکمه آغاز شد، بلکه این اقدام مبارک، به تأسیس مؤسّسه علمى- فرهنگى دار الحدیث- که مشتمل بر پژوهشکده علوم و معارف حدیث و دانشکده علوم حدیث است-، انجامید.

امّا با عنایت به این که گزیده این کتاب، در مواردى، بویژه در سفرهاى تبلیغى و نیز براى ترجمه به زبان‏هاى دیگر، کاربرد فراوانى داشت، فاضل گران‏قدر جناب آقاى سیّد حمید حسینى، با نظارت محقّق ارجمند آقاى سیّد محمّدکاظم طباطبایى، مسئولیت تلخیص آن را به عهده گرفت که لازم مى‏دانم از زحمات هر دو بزرگوار، و نیز سایرفضلاى پژوهشکده علوم و معارف حدیث- که در آماده‏سازى آن، همکارى داشته‏اند-، صمیمانه تشکّر کنم.

گفتنى است که ترجمه این کتاب به زبان‏هاى مختلف، ایجاب مى‏کرد که متن تهیّه شده، مورد بازنگرى قرار گیرد. این اقدام نیز با نظارت این‏جانب و همکارى شُمارى از همکاران پژوهشکده، انجام شد و اینک، جدیدترین چاپ این کتاب، با ویرایشى تازه، تقدیم علاقه‏مندان به آثار پیامبر صلى الله علیه و آله واهل بیت علیهم السلام در سراسر جهان مى‏گردد؛ لیکن پیش از آن، توجّه خوانندگان عزیز را به دو نکته مهم، جلب مى‏نمایم:

۱. حدیث اهل بیت علیهم السلام، حدیث پیامبر خداست‏

نکته اوّل، این که براساس آنچه از اهل بیت رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت شده، آنچه آنان در باره معارف اسلامى مى‏گویند، سخن رسول خداست، چنان که امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

حَدیثی حَدیثُ أبی، وَ حَدیثُ أبی حَدیثُ جَدّی، وَ حَدیثُ جَدّی حَدیثُ الحُسَینِ، وَ حَدیثُ الحُسَینِ حَدیثُ الحَسَنِ، وَ حَدیثُ الحَسَنِ حَدیثُ أمیرِ المُؤمِنینَ علیهم السلام، وَ حَدیثُ أمیرِ المُؤمِنینَ حَدیثُ رَسولِ اللَّهِ صلى الله علیه و آله، وَ حَدیثُ رَسولِ اللَّهِ قَولُ اللَّهِ عز و جل.

حدیث من، حدیث پدرم [امام باقر علیه السلام‏] است و حدیث پدرم، حدیث جدّم [امام زین العابدین علیه السلام‏] است و حدیث جدّم، حدیث حسین علیه السلام است و حدیث حسین، حدیث حسن علیه السلام و حدیث حسن، حدیث امیر المؤمنین علیه السلام است و حدیث امیر المؤمنین، حدیث رسول خدا صلى الله علیه و آله است و حدیث رسول خدا، سخن خداوند عز و جل است.

______________________________
(۱). الکافى: ۱/ ۵۳/ ۱۴ به نقل از حمّاد بن عثمان، روضه الواعظین: ۲۳۳ با تعبیر: «حدیث جدّی حدیث أمیرالمؤمنین».

۲. ادب نقل حدیث‏

یکى از آداب مهمّ نقل حدیث، چگونگى نسبت دادن آن به پیامبر صلى الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام است.

کلینى رحمه الله، از امام على علیه السلام روایت کرده است که فرمود:

إذا حَدَّثتُم بِحَدیثٍ فَأسنِدوهُ إلَى الَّذی حَدَّثَکُم؛ فَإِن کانَ حَقّاً فَلَکُم وَإِن کانَ کَذِباً فَعَلَیهِ.

هنگامى که حدیثى را نقل مى‏کنید، آن را به کسى که آن را روایت نموده، نسبت دهید، که اگر درست باشد، به سود شماست و اگر دروغ باشد، به زیان راوى است.

بنا بر این، براى رعایت احتیاط، توصیه اکید داریم که هر کس مى‏خواهد از این کتاب یا سایر کتب روایى، حدیثى را نقل کند، آن را مستقیماً به پیامبر صلى الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام نسبت ندهد؛ بلکه حدیث را از طریق منبعى که آن را روایت کرده است، به آنان منسوب نماید. براى نمونه، نگوید: «پیامبر صلى الله علیه و آله چنین فرمود» یا: «امام علیه السلام چنین فرمود»؛ بلکه بگوید: «فلان کتاب، از پیامبر صلى الله علیه و آله چنین روایت کرده است» و یا بگوید: «از پیامبر صلى الله علیه و آله چنین روایت شده است».

در پایان، ضمن سپاس خداوند منّان که توفیق آماده سازى ویرایش جدید این مجموعه را عنایت فرمود، از همه عزیزانى که در این راه، مرا یارى کردند و همچنین از مترجم گران قدر میزان الحکمه، جناب آقاى حمیدرضا شیخى، سپاس‏گزارم و از ایزد متعال، پاداشى در خور فضل خود، براى همه آنان، مسئلت دارم.

محمّد محمّدى رى شهرى‏

۱۶/ ۹/ ۱۳۸۶ ش‏

۲۶/ ۱۱/ ۱۴۲۸ ق‏